De rationaliteit van een creationist

Foto: (Flickr/Steven fettig)
Foto: (Flickr/Steven fettig)

Het was natuurlijk te verwachten. Ondanks het ABA beleid van het Reformatorisch Dagblad is er nog een weerwoord gekomen op mijn laatste brief, dit keer van Jan Rein de Wit, hoofdredacteur van WEET Magazine. Een ABAC’tje dus. Ik zal hier niet meer in het RD op reageren, omdat het zo langzamerhand een welles/nietes spelletje wordt. De Wit zegt echter in het korte stukje een aantal bijzondere dingen die ik toch even besproken wil hebben.

Hij probeert enigszins in te gaan op mijn uitdaging: als evolutie en Christendom niet samen kunnen gaan, hoe is het dan te verklaren dat heel veel Christenen wel degelijk evolutie accepteren als scheppingsmethode van God? De manier waarop De Wit dit aanpakt is om deze groep verdacht te maken. Het zijn geen echte Christenen en ze lezen / geloven / volgen de Bijbel niet.

Neem deze alinea:

Hoewel we niet in elkaars hart kunnen kijken, reikt de Bijbel wel een toetssteen aan: kijk naar de vruchten. Een belangrijke vrucht is de getuigenis van Jezus Christus en het onderhouden en naleven van Gods Woord.

Kijk naar de vruchten. Wel, dat is een interessante opmerking. Welke vrucht van een Christelijk leven ontbreekt bij mij? Ik kan er wel een paar opnoemen waar ik nog aan moet werken, maar in mijn eigen gemeente ben ik behoorlijk gerespecteerd en ik probeer vruchten als naastenliefde, vrijgevigheid en trouw uit te leven.

Maar De Wit verengd zijn analyse tot ‘naleven van Gods Woord’. En even later blijkt dat een zesdaagse schepping inherent is aan dit Woord. Die zesdaagse schepping wordt daarmee de ultieme toetssteen: verwerp je die, dan verwerp je het Woord. Het is de gebruikelijke tactiek van mensen die hun visie op doop/geestesgaven/Israël/vrouw in het ambt of noem maar een splijtzwam uit de kerkgeschiedenis tot de enig mogelijke willen uitroepen.

Ik kan het hele woord volgen, maar als ik niet geloof in de zesdaagse schepping is het allemaal om niet, want dan geloof ik de Bijbel niet écht. Het probleem met deze stellingname is dat je een schier oneindig aantal onderwerpen (zie de shortlist hierboven) op die manier kunt positioneren. Terwijl de samenvatting van God Woord luid: ‘Heb de Heer lief met heel uw hart, heel uw ziel en heel uw verstand, en uw naaste als uzelf’.

Theologen

Waarom dan die zesdaagse schepping? In het RD heb ik er op gewezen dat theologen daar nogal verschillend over denken. De Wit is niet onder de indruk van dit argument:

Nu is de uitleg van de scheppingsleer binnen de theologie niet eenduidig. Maar noch theologen, noch wetenschappers bepalen een juiste uitleg. Kinderen van God lezen de Bijbel zoals het er staat. Zo heeft de kerk Genesis altijd gelezen. In de loop van de geschiedenis zijn theologen onder invloed van de opkomende evolutietheorie de Bijbels anders gaan interpreteren.

Kort samengevat zegt hij: ik maak zelf wel uit wat er staat. Ook de geschiedenis van de kerk is wat dit betreft redelijk divers. Maar De Wit weet: ‘Kinderen van God lezen de Bijbel zoals het er staat’. Dus wie dat niet doet? De drogreden zien is hem inkoppen.

Theologen bepalen niet de juiste uitleg. Maar waarom is de uitleg van De Wit de juiste en is die van mij fout? O ja, ik heb ook gezegd dat Genesis 1-3 bij gebrek aan ooggetuigen geen verslag kan zijn, maar een openbaring is. Dat is een eng woord:

Ik weet niet of hij het zo bedoelt, maar op die manier verwordt openbaring haast tot een extatische roes waarin de Bijbelschrijvers maar wat stamelend verwoorden, en waaruit moderne theologen naar hartenlust kunnen shoppen.

Anders geformuleerd: Ik weet niet of X het zo bedoelt, maar ik doe net alsof en ga hem er daarom maar op aanvallen. En daarna:

Daar zou ik tegen in willen brengen dat Bijbelse openbaring woordelijk vastzit aan het Bijbelse verslag. Ook de kwade machten kennen openbaringen. Een woordelijke lezing is daarom een Bijbelse toets of een openbaring tegen Gods Woord ingaat.

Dit snap ik niet helemaal. Wat betekent het dat een Bijbelse openbaring woordelijk vastzit aan het Bijbelse verslag? En ik vraag mij af wat er gebeurt wanneer wij de Bijbelse openbaringen van Ezechiël of van het boek Openbaringen letterlijk gaan lezen.

Stamelen

Wat dat stamelen betreft, hier ben ik volledig schuldig. Wanneer het over de schepping gaat, dan doet mij dat stamelen. Het is zo enorm groot! Het is als Psalm 8 – Wie is de mens dat U aan hem denkt? En toch…hebt Gij hem bijna goddelijk gemaakt.

Wauw.

Maar De Wit hoeft niet te stamelen want hij begrijpt alles. Nou ja, hier kom ik aan het eind nog even bij terug. De Wit kent overigens wel een heel klein beetje verwarring:

Wat dat betreft zit het met de getuigenis van veel christenen wel goed. Ze twijfelen volstrekt niet dat Christus hun Zaligmaker is. Wat me verwart is dat ze wel twijfelen aan het Woord van deze Borg.

Kijk, dat zie ik graag. Verwarring. Er klopt iets niet helemaal in het zwart-wit denkschema. Mensen getuigen dat Christus hun Zaligmaker is, maar ze twijfelen aan het Woord. Hoe kan dat, vraagt De Wit zich af.

Beste Jan Rein, dat komt doordat ik helemaal niet twijfel aan het Woord. Ik lees het anders dan jij. Ik neem het hele Woord van God van kaft tot kaft uiterst serieus. Ik denk alleen niet dat Genesis 1-3 bedoeld zijn als een letterlijke beschrijving van de schepping. Dat is alles! Wanneer je dat kunt aanvaarden, kan je deze twijfel overboord gooien.

Rationaliteit

Maar ja, dat is een lastige stap voor De Wit, die zich in zijn uitsmijter laat kennen als een echt kind van de Verlichting:

Evolutie ondermijnt de rationaliteit van de Bijbel. Juist dat helpt de zaak van het Evangelie niet verder!

Als het niet droevig was zou ik hier heel hard om lachen. De rationaliteit van de Bijbel. Het idee!!! Dit is niet alleen Verlichtingsdenken, het komt ook eng dicht bij de manier waarop moslims de koran lezen: als een boek vol regeltjes waar ze zich vooral aan moeten houden. Of de orthodoxe Joden, die elke tittel en jota van de wet willen navolgen en daarom op Sabbat niet in hun neus peuteren omdat het verwijderen van een neushaar werk is.

De Bijbel is een relationeel boek. Het gaat over de relatie tussen God en zijn schepping, God en zijn volk. God en ieder mens. Daar kan je heel rationeel mee bezig zijn, je kunt het rationeel bestuderen, je mag als gelovige je brein gewoon in je schedel laten zitten als je de kerk binnenkomt maar de Bijbel is geen, ik herhaal geen, rationeel boek.

PS: wat de kinderen betreft, ik hoop dat mijn kinderen aan het leven van hun ouders hebben gezien wat de kernwaarden van het evangelie zijn. Terugkijkend had ik dat veel beter willen doen, maar zo gaat het nu eenmaal.

Please follow and like:

18 gedachten over “De rationaliteit van een creationist”

  1. Goede reactie. Waarom reageer je niet gewoon in het RD en maak je er een ABACA’tje van? Dan wordt er tenminste ingegaan op (tegen) sommige drogredenen.

  2. @Michel, omdat die discussie dan te zeer verzandt. En er is altijd wel weer een andere creationist om te reageren op mijn stuk… Dan ga ik erg drammerig klinken.
    Het is zo mooi geweest!

  3. “Evolutie ondermijnt de rationaliteit van de bijbel.”

    Wat zou iemand, die je best graag serieus zou willen nemen, daar mee kunnen bedoelen?

  4. Mooie reactie Rene. Ik vermoed dat hij met vruchten bedoelt: de bijbel letterlijk willen lezen en niet geestelijk, want God = Geest. Hij wil relatie. verder vermoedt ik dat hij wil dat je naar zijn ongetwijfeld reformatorische kerk gaat en aan de bijbehorende mores houdt. Hij zegt nog net niet dat een toetssteen is wel of niet TV kijken (op zondag). Maar even makkelijk de doop en geestesgaven wegredeneren?

  5. @ Rene, oké ik begrijp het. Dan zou het mooi zijn als er nu ook een ander reageert met verstand van zaken.

    Wat ik jammer vind is dat zo’n laatste artikel dan het laatste woord heeft, en dat is dan weer het ‘goede’ antwoord. Terwijl er best op af te dingen valt. Zo’n laatste reactie blijft waarschijnlijk hangen en is wat (de meeste) lezers graag horen.

  6. Jan Rein de Wit schrijft:

    “Zeg ik hiermee dat christenen die dat niet doen verloren zijn? Natuurlijk niet. Het leven is een proces. En het accepteren van heel Gods Woord als de Waarheid is dat misschien ook. Leven met God en Zijn Woord is een ontdekkingstocht. Zo wees Paulus Petrus terecht. Dat kan nog steeds”

    Het is duidelijk, volgens Jan Rein de Wit gaan niet-creationisten naar de hel, tenzij zij zich bekeren, dat kan nog steeds. Tot het creationisme uiteraard. Andersdenkenden hebben wel een geloof, maar geen christen-geloof. Je moet maar durven om zoiets te schrijven. Ik vind het eerlijk gezegd schandalig dat Refdag zoiets publiceert. Kennen zij Rom 14:10 niet?

  7. @ Leon:
    Volgens mij zegt hij dat niet. Het is voor mij overigens ook niet zo duidelijk wat hij dan precies wel bedoelt. Er zijn andere creationisten (bijv. Terry Mortenson) die stellen dat de interpretatie van Genesis niet iets zegt over het geloof van een persoon, maar ze vinden het belangrijk genoeg om erover te debatteren omdat het volgens hen iets zegt over hoe je aankijkt tegen de betrouwbaarheid van de Bijbel.

  8. @Michel,

    Het gaat over het onderwerp “geloof”, waarvan René zei : “Wie zegt dat het onmogelijk is om christen te zijn en evolutie te accepteren zegt daarmee dat ik geen christen kan zijn”, waar Jan Rein de Wit op antwoordde “Ik ken gelovige evolutionisten en gelovige creationisten. Maar ik ken ook gelovige moslims en zelfs mensen die in ufo’s geloven. Waar het dus op aankomt: Wat is geloof zoals God het bedoelt? Dat bepaalt ons bij Gods Woord als toetssteen”.

    En die toetssteen, daar is Jan Rein de Wit duidelijk in, dat is het creationisme.

  9. @ Leon,
    Zou kunnen, maar ik vond jouw uitleg wat te kort door de bocht. Het is mij niet geheel duidelijk wat hij precies bedoelt. Mogelijk bewust. Het lijkt me ook erg lastig voor Jan Rein de Wit (en anderen) om in de krant (of een openbaar platform) te zeggen dat dit geen hoofdzaak maar een bijzaak is. Dan kun je net zo goed je stichting opdoeken. Nog los van de kritiek vanuit de achterban. Dat zou een rol kunnen spelen.

  10. Michel,

    Jan Rein de Wit kan toch prima zijn creationistische visie verkondigen zonder anderen verdacht te maken, te beschuldigen en zelfs te veroordelen? En een krant als Refdag moet opletten welke opinie geplaatst mag worden in hun krant, ze laten Floris van den Berg (geen familie!) toch ook niet aan het woord!

    Er zijn zo veel christelijke clubs met ieder hun eigen identiteit. Clubjes die zich sterk maken voor Israël, clubjes die zich sterk maken voor christelijke muziek, clubjes die zich inzetten voor het verspreiden van de Bijbel, clubjes die zich inzetten voor het bestrijden van vloeken. Een hand, een voet, je kent het wel. Geen reden om een ander clubje te beschuldigen. Een beetje verstandige achterban haakt nu af bij zijn stichting.

  11. Heeft iemand ook het hoofdredactioneel stukje van Jan Rein de Wit van augustus 2014 beschikbaar? Ik lees dit bij de Bruna, en JRdW betreurde ooit de verdeeldheid in christelijke kring, ik dacht in augustus. Online niet te lezen.

  12. Zonder inhoudelijk op het discussie-onderwerp in te gaan, zou ik nav van bovenstaande enkele opmerkingen willen plaatsen:
    Enkele van bovenstaande reacties komen op mij (als buitenstaander, want dat ben ik in dezen) nogal krampachtig over. ‘De Wit veroordeelt, dus hij heeft ongelijk’, zeg maar. Deze redenatie is erg mager, om enkele heldere redenen:
    – Rom 14:10 staat in de context van ‘middelmatige zaken’, met als voorbeelden: eten van bepaald voedsel, houden van bepaalde feestdagen. Wie een beroep op dit punt van Paulus wil doen, moet dus aantonen dat het om een middelmatige zaak gaat.
    – Fransen ‘leest de Bijbel op een andere manier dan de Wit’. De Wit is van mening dat die manier van lezen onjuist en zelfs gevaarlijk is. Dat mag toch gezegd worden? Qua werkwijze lijkt het op de aanpak van Jezus in bv Matth 5: de ouden zeggen … , maar Ik zeg…, allemaal mbt het lezen/interpreteren vd wetten van Mozes. Kortom: over manier van lezen moet je kunnen discussieren. Het kritiseren van de leeswijze van een ander kun je dus niet afdoen met ‘veroordelen’, het is een legaal gespreksonderwerp. Dat de conclusie misschien is, dat één van beide partijen tegen de bijbel ingaat (wat dus een veroordeling van de methode (niet eens zozeer vd persoon, want die zou zich ervan kunnen bekeren) inhoudt) doet daar niets aan af.
    Dat houdt over en weer in, dat men op zoek moet naar gegevens (binnen de Bijbel) om aan te tonen hoe deze hoofdstukken (Gen 1,2,3) gelezen moeten worden. Daarbij heeft de partij die een niet-letterlijke interpretatie voorstaan het moeilijker, omdat het evident is dat een groot deel vd Bijbel letterlijk geloofd wil worden. Argumenten voor een niet-letterlijke interpretatie van Gen1-3 mis ik echt in bovenstaande. Die staan misschien elders, maar daar had dan naar verwezen kunnen worden.

  13. Nu nog enkele inhoudelijke vragen
    – ‘De Bijbel is een relationeel boek (…) de Bijbel is geen rationeel boek’.
    Enkele opmerkingen: rationeel en relationeel zijn geen elkaar uitsluitende categorien. Integendeel, de relatie God-mens is gebaseerd op waarheid, recht, getrouwheid etc (vgl Ps 89), waar dus een fikse dosis rationaliteit in zit. Relationeel vormt hierop een uitbreiding, geen tegenstelling. Deze begrippen werpen dus geen extra licht op het discussiepunt rond Gen 1-3.
    Verder is het begrip rationeel een beetje problematisch mbt de Bijbel, want over welke ratio gaat het dan? De menselijke of de Goddelijke? Voor de eerste zijn sommige dingen verborgen; daarin is wellicht ook nog verschil van individu tot individu. Hierbij is bescheidenheid op zijn plaats, aan beide kanten.
    – ‘Die zesdaagse schepping wordt daarmee de ultieme toetssteen: verwerp je die, dan verwerp je het Woord.’
    Punt 1: ik neem aan dat u bedoelt ‘een toetssteen’. Want het lijkt me sterk dat u de Wit’s mening wilt samenvatten als: ‘Al wie gelooft dat de aarde in 6×24 uur is geschapen, zal zalig worden’.
    Punt 2: u veegt onderwerpen in een shortlist op een hoop, waarvan bewezen moet worden dat ze op één hoop thuishoren. Zo niet, dan vervalt het argument.
    Punt 3: Als ik zou beweren dat God alleen de oerknal schiep, en daarna gekeken heeft wat ervan terecht kwam, zou u mij dan broederlijk vermanen, of een positie innemen als: moet kunnen, even goede broeders, of komt er dan iets als: dat gaat tegen de Bijbel in? Maw: er zijn toch volgens u ook posities denkbaar waarvan u zegt: dat is een niet-Christelijke opvatting? Maar zodra u dat zou doen, keert het gebruikte argument van ’toetssteen’ zich als een boemerang tegen u.
    – Terwijl de samenvatting van God Woord luid: ‘Heb de Heer lief met heel uw hart, heel uw ziel en heel uw verstand, en uw naaste als uzelf’.
    Wat hierbij moet worden aangetoond is dat dit samengaat met een niet-letterlijke lezing van Gen 1-3. Dat hierin de kern ligt van het geloof, impliceert al dat er vele details ongenoemd blijven. De implicaties van deze grondslag zijn m.i. de vruchten waarop de Wit doelt. Ik neem aan dat we het samen eens zijn dat bv Gal 5 eea zegt over die implicaties: ze vormen aanknopingspunten om bij jezelf (en soms bij anderen) vast te stellen of deze grondslag er is. Het is de vraag of de lezing van Gen 1-3 zo’n vrucht is; dat zou aangetoond/ontkracht moeten worden.

    – “Jan Rein de Wit kan toch prima zijn creationistische visie verkondigen zonder anderen verdacht te maken, te beschuldigen en zelfs te veroordelen?”
    Tegenvraag: kunt u deze bewering doen, zonder de Wit ergens van te beschuldigen? Anders gezegd: het feit dat de één de ander beschuldigd (want dat doet de Wit natuurlijk, en u ook), is geen graadmeter voor waar of onwaar. Als ik er stellig van overtuigd ben dat stelen fout is, veroordeel ik daarmee automatisch iedere diefstal (en meteen ook de dief, zolang hij zich niet bekeert). Zo gaat dat, de enige manier om dat te voorkomen is mijn mond te houden. Maar of dat ethisch is mbt een onderwerp waarbij je ervan overtuigt bent dat je broeder dwaalt?

    Tenslotte vraag ik Fransen op de man af, of zijn uitdaging wel eerlijk is.
    “als evolutie en Christendom niet samen kunnen gaan, hoe is het dan te verklaren dat heel veel Christenen wel degelijk evolutie accepteren als scheppingsmethode van God? De manier waarop De Wit dit aanpakt is om deze groep verdacht te maken. Het zijn geen echte Christenen en ze lezen / geloven / volgen de Bijbel niet.”

    Er moet iets verklaard worden over het niet-samengaan van christendom en evolutie. De Wit doet dat, door te zeggen dat zij de Bijbel niet goed lezen. Maar dat mag hij van u niet zeggen. Ik vraag me af wat hij (vanuit zijn positie) dan wel had mogen zeggen. Iets als: het zijn oprechte Christenen, en ze lezen de Bijbel op een goede manier, maar.. ja wat dan?

    Tenslotte persoonlijk:
    Staande voor Gods rechterstoel geloof ik dat het niet veroordeeld zal worden als een mens zegt: Ik heb Gen 1-3 letterlijk gelezen, omdat ik vast geloof dat U dat kon doen, met alle wonderbaarlijke verschijnselen waar ik niet goed uitkom erbij, en Uw openbaring in het Woord niet verder ging dan dat. In het bloed van Jezus Christus vraag ik vergeving voor al mijn twijfelingen en misslagen over dit punt.

    Hoe de belijdenis gaat van iemand die zich heeft ingegraven in een evolutionair addendum bij Gen 1-3, kan ik mij slecht voorstellen, maar ik durf dat niet aan. Ik heb werkelijk het gevoel dat ik dan een vraagteken moet zetten bij het verhaal van Gen 1-3.
    Nu het over vraagtekens gaat: het eerste vraagteken in de Bijbel is een buitengewoon onheilspellende. Maar dat terzijde.

  14. @Martin, ik claim nergens dat mijn manier van omgaan met de Bijbel de enig juiste is. Ik accepteer en respecteer medegelovigen die uitgaan van een zesdaagse schepping. Het probleem is dat De Wit c.s. wel stellen dat hun manier om de Bijbel te lezen de enig juiste is.

  15. Dag René,

    maar is het aannemelijk te maken dat uw omgang met de Bijbel terecht is? Geeft de Bijbel daar aanleiding toe?

  16. Volgens veel theologen wel. Iemand als Peter Enns, bijvoorbeeld, die ‘The Evolution of Adam’ schreef. Kijk verder maar eens bij BioLogos, daar hebben diverse theologen stukken geschreven. Nederlandse theologen hebben in de eerste helft van de vorige eeuw bijvorbeeld de kadertheorie voor Genesis ontwikkeld.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.