Oude apen moeten menselijke evolutie verhelderen

Nee, mensen stammen niet af van chimpansees, we delen een gemeenschappelijke voorouder met deze apen. Dat zinnetje heb ik al heel vaak getikt. Maar hoe zag die voorouder eruit? Dat is grotendeels onbekend. Over de menselijke afstamming is onlangs een overzichtsartikel verschenen in Science, waarin de auteurs onder meer stellen dat onderzoekers er onterecht vanuit gaan dat die voorouder sterk leek op een chimpansee. Hun kernboodschap: we moeten de apen uit het Mioceen niet negeren bij onderzoek naar de evolutie van mensachtigen.

Graphical abstract van het Science artikel. Credit: Almécija et al., doi: 10.1126/science.abb4363.

Complexer
Het heeft mij even gekost om het artikel van 7 mei door te werken. Het is hier en daar al in de media verschenen, met koppen als ‘We hadden het helemaal fout’. Een betere kop zou zijn ‘De menselijke afstamming is complexer dan wat onderzoekers er vaak van maken’. De menselijke afstamming trekt natuurlijk nogal wat aandacht, en nieuwe vondsten worden al snel gehypet. Een nieuw fossiel moet vooral de hele afstammingstheorie overhoop gooien, hoe spectaculairder, hoe beter.

Het review artikel in Science geeft een goed overzicht van wat we weten over menselijke afstamming. Er zijn flink wat fossiele homininen, maar lang niet genoeg (en vooral: vaak niet compleet genoeg) om een helder beeld te krijgen. Daarnaast is er relatief weinig gezocht naar bijvoorbeeld de voorouders van chimpansees en gorilla’s. Wel weten we vrij veel van de ‘Micocene apen’ die in Europa rondliepen.

Gegevens
Het gaat te ver om het hele artikel samen te vatten. Belangrijke vragen zijn onder meer hoe rechtop lopen is ontstaan, wat de rol was van knokkellopen of het rechtop klimmen in bomen, dan wel hangen aan takken hierbij. Een ultrakorte samenvatting: de fossiele apen (vooral uit het Mioceen) zijn door te veel onderzoekers genegeerd bij het schetsen van de menselijke afstamming. Ze gaan teveel uit van vroege homininen en nog levende (mens)apen. Er zijn veel meer gegevens nodig, van bijvoorbeeld biomechanisch onderzoek, maar ook oud DNA en oude eiwitsequenties.

De (bijna) uitsmijter van het artikel luidt als volgt:
We must be aware of confirmation biases and ad hoc interpretations by researchers aiming to confer their new fossil the starring role within a preexisting narrative. Evolutionary scenarios are appealing because they provide plausible explanations based on current knowledge, but unless grounded in testable hypotheses, they are no more than “just-so stories”.

Lees het hele artikel vooral zelf!

Please follow and like:

8 gedachten over “Oude apen moeten menselijke evolutie verhelderen”

  1. Ik kwam een studie op internet tegen, die vragen bij mij oproept:

    https://www.researchgate.net/publication/8522734_Comparison_of_Cranial_Ontogenetic_Trajectories_Among_Great_Apes_and_Humans

    Hoewel het gemiddeld veel te moeilijk was voor mij, heb ik wel de conclusie begrepen:

    We have shown in this study that Homo sapiens craniofacial morphology is distinct from that in Pan, Gorilla and Pongo both in shape and in size shape space. According to molecular studies Homo and Pan are more closely related than Pan is to Gorilla or Pongo. In ontogeny these form differences between Homo and the great apes appear much earlier than the differences that separate great apes among themselves. Genetic changes affecting early ontogeny can give rise to large morphological differences in adults. Our study shows that this may have been the case in the evolution of the human cranium. The small genetic differences between humans and chimpanzees affect early human cranial development and thus cause the extraordinarily distinct adult morphology. The genetic differences among the great apes—much larger than between Homo and Pan—have a later effect during ontogeny and therefore not as fundamental impact on craniofacial morphology. Pure heterochrony does not sufficiently explain human craniofacial morphology nor the differences among the African apes.

    Ik haal deze zin er even uit:

    According to molecular studies Homo and Pan are more closely related than Pan is to Gorilla or Pongo.

    Wat zegt dat dan eigenlijk, als tenslotte blijkt dat Pan veel meer op Gorilla lijkt dan op Homo? Kennelijk zijn “The small genetic differences between humans and chimpanzees” in het begin van de ontwikkeling van veel doorslaggevender aard dan de verdere “molecular close relationship” tussen Pan en Homo. Het is dus duidelijk het allereerste begin van de embryonale ontwikkeling dat de doorslag geeft en het bouwplan van de craniofaciale vorm bepaalt. En dus ruimte voor de grotere hersens schept.

    Ik weet dat veranderingen in de genen die in de allereerste embryonale ontwikkeling het bouwplan van het lichaam bepalen en waarmee vele proeven zijn gedaan met o.a het fruitvliegje, altijd zeer schadelijk zijn en meestal tot de dood leiden, of zware verminkingen.

    Er is dan ook het feit dat de genen die het bouwplan regelen en de dingen in goede volgorde laten geschieden, een groep is, die “highly conserved” is in de loop van de evolutie geschiedenis. M.a.w. zeer goed beschermd tegen mutaties.

    Is het dan aannemelijk dat het bouwplan van Homo in vrij korte tijd na de LCA zo sterk afwijkt van dat van Pan en er dus een flink aantal mutaties geweest moeten zijn, juist in die zeer kwetsbare en essentiële fase van het allereerste begin van de ontwikkeling? Zonder verder schade toe te brengen aan het lichaam van de gemuteerde variant? En kan dat wel binnen de wet van de evolutie: random mutaties en natuurlijke selectie?
    Ik heb er nogal enige twijfel aan.

    Samenvattend:

    * Mutaties in de genen die het bouwplan in een vroeg ontwikkelingsstadium bepalen, zijn vrijwel altijd lethaal.

    * De “ombouw” van de LCA naar Homo en Pan vereist een grote ingreep in de genen van dat bouwplan.

    ” Dus: of er is misschien helemaal geen LCA van Homo en Pan, of – indien wel – er is meer aan te pas gekomen dan random mutaties en natuurlijke selectie; bijvoorbeeld creatie.

  2. Jaap

    “The small genetic differences between humans and chimpanzees affect early human cranial development ”

    Tja dat moet haast wel he 🙂

    Er is een serie op tv van Govert Schilling “Govert naar de oorsprong van de mens” waarin de evolutiewetenschappers over elkaar heen buitelen om te vertellen dat we tot voor kort blijkbaar niet veel begrepen van de evolutie van de mens o.a antropoloog Tracy Kivell universiteit Kent , Anne Schulp NAturalis en Lee Berger bekend van homo Naledi
    Er wordt erkend dat o.a chimps blijkbaar terug-geevolueerd /gedegenereerd zijn naar knokkel lopen en voortbeweging op “all fours” . Voor Naledi zou min of meer hetzelfde kunnen gelden

    Maar dat houdt dus in dat je paleontologische vondsten niet meer in een evolutionaire ladder kunt zetten De vraag is dan wat evolutie dan inhoud? Gaan de aanpassingen alleen heen en weer ?

    Een ander aardige waarneming in de serie is de hagedis Zootoca vivpara die voorheen eierleggen was maar nu levende jongen baart , wat een relatief jonge ontwikkeling is.
    Grappig is echter dat het ook voor komt dat de hagedis weer terug-evolueert van levendbarend naar eierleggend en daarmee tegen de wet van Dollo lijkt in te gaan .

    Nu zeggen deze professionals dus dat evolutie oneindig veel ingewikkelder is dan gedacht.
    Maar dat lijkt dus in te houden dat we tot voor kort blijkbaar weinig tot niets van evolutie begrepen
    Die constatering op zichzelf betekent natuurlijk niet dat ze het nu wel begrijpen.

    De vraag is dus : wat begrijpen we nu eigenlijk van evolutie?

  3. André,

    In Wikipedia kun je al vinden dat de wet van Dollo achterhaald is.
    De serie van Schilling heb ik helaas niet gezien.

    Over het knokkellopen: er wordt ook gezegd dat het bij chimpansee’s en gorilla’s parallelle evolutie is.
    En zijn inderdaad ook theorieën dat het een fase is naar het rechtop lopen, maar ook dat het een teruggang is naar viervoetig lopen.

    “De vraag is dus : wat begrijpen we nu eigenlijk van evolutie?”

    Dat het dus erg ingewikkeld is 🙂
    Homoplasie en Homologie zijn ook moeilijk uit elkaar te houden.

    Vondsten in een evolutionaire ladder zetten, is inderdaad erg moeilijk. Dat blijkt ook wel uit dit artikel van René.

    De weg van de LCA naar de moderne mens is rommelig, vol zijstraatjes, waarvan het onbekend is of ze wel op de hoofdstraat uitkomen en vol gaten, waarvan het de vraag is of ze wel in de lijn horen. Nieuwe vondsten kunnen wel weer meer onduidelijkheid scheppen i.p.v. de gaten op een logische, eenduidige manier op te vullen.

    Moet ik werkelijk geloven dat de chimpansee dichter bij de mens staat dan bij de gorilla? Ik heb moeite om dat vertrouwen in de chaotische en fragmentarische resultaten van het onderzoek tot nu toe te stellen en ook om de in mijn eerste reactie vermelde redenen.

    Overigens een erg interessant artikel. En een duidelijke uitgebreide tekening van de stand van zaken in het onderzoek naar ’s mensen oorsprong.
    Maar ik zie wel dat er nog, zoals ze zelf zeggen, heel wat veldwerk te doen is, en uit te zoeken en te interpreteren. Ik heb bewondering voor de motivatie van de onderzoekers die hier zoveel tijd en moeite in geïnvesteerd hebben en nog investeren.
    Maar als er iets duidelijk is, dan is het wel de onzekerheid in het hele gebied van onderzoek.

    Niet erg rooskleurig voor de evolutiebiologie.

  4. Ik vind de serie van Govert Schilling heel slecht. Hij springt van de hak op de tak en laat nooit iemand een volledig verhaal vertellen. Het blijft onduidelijk wat bij wat zou horen. Er is geen samenhangend verhaal van te maken.

  5. Gerdien

    Dat ben ik voor een groot deel met je eens , maar wat ik hierboven aanhaal is wat diverse wetenschappers , van wie enige kennis op het gebied van de evolutie van de mens mag worden veronderstelt, op een directe vraag antwoorden . En verder de genoemde feiten zijn toch feiten?

  6. “De vraag is dus : wat begrijpen we nu eigenlijk van evolutie?”

    Antwoord: dat wat we begrijpen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.