Bijgaand weer een gastbijdrage van Leon. Nu niet direct over geologie, maar over de lessen die hij als gelovige geoloog trekt uit de wereld om hem heen.
Het verhaal begint wel met een (wat technische) verhandeling over geologie, wie daar geen trek in heeft kan dat deel ook overslaan en beginnen te lezen bij de paragraaf boven het tussenkopje ’tijd’.
Plastische deformatie
Door Leon van den Berg
Als je wil verklaren waarom iets zich op een bepaald manier gedraagt, bijvoorbeeld waarom het verandert van vorm, van eigenschap, dan dien je het mechanisme te achterhalen dat bij dat gedrag behoort. Dan kan je de invloed van de betrokken parameters beter begrijpen en je kunt er ook wat aan rekenen. Denk bijvoorbeeld aan wolken: de verplaatsing van wolken kan verklaard worden door wind, maar ook door condensatie aan de ene kant en verdamping aan de andere kant van de wolk. Soms zie je in de bergen dat een wolk blijft “kleven” aan een top terwijl je weet dat het daarboven hard waait. In dat geval compenseert het ene mechanisme precies het andere mechanisme.
Gesteente kan breken, het kan, als het heet genoeg wordt, vloeien (lava), het kan zich ook plastisch gedragen. Dit plastisch gedrag, ook wel plastic behavior, creep (kruip) of ductile behaviour genoemd, is mogelijk als de temperatuur en druk hoog genoeg zijn én de deformatie langzaam genoeg gaat. Plastisch gedrag kan verklaard worden de verschillende deformatie-mechanismen die daarbij een rol spelen.
Een eeuw geleden zagen geologen al met het blote oog aan stylolieten en aders dat drukoplossing daarbij een rol speelde, waarbij moleculen op de ene plaats oplossen en elders neerslaan. Rond de jaren 30 van de vorige eeuw ontdekte men dat ook het verplaatsen van dislocaties (‘fouten’) in het kristalrooster een grote rol bij de plastische deformatie spelen. In feite waren ze al eerder voorspeld, maar zolang de elektronenmicroscoop niet was uitgevonden kon het niet aangetoond worden.
Rond de 50er jaren ontdekte men de dislocation glide en wat later ook de dislocation climb, waarop de steady-state creep gebaseerd was. Daarna kwamen een paar mechanismes gebaseerd op diffusie zoals de Coble creep uit 1963 waarbij diffusie van atomen langs korrelranden optreedt en de Nabarro-Herring creep uit 1967, waarbij diffusie van atomen door het kristal rooster plaats vindt.
Weer later herkenden de geologen ook nog andere mechanismes zoals dynamische rekristallisatie waarbij een kristal opbreekt in een heleboel kleine kristallen (mylonieten) en superplasticiteit, die op kan treden als de temperatuur ongeveer de helft van de smelttemperatuur wordt. Enfin, wat we hier uit kunnen concluderen is dat als we één mechanisme gevonden hebben dat niet betekent dat het bestaan van andere mechanismes onwaarschijnlijker zijn geworden.
Tijd
Al deze verschillende deformatie-mechanismen zijn in kaart gebracht. Aan de hand van de mechanismes die actief waren tijdens de deformatie en de graad van de metamorfose van een gesteente kan een geoloog bepalen aan welke spanningen en temperatuur het gesteente onderhevig was tijdens de deformatie. Aan de hand van experimentele deformatie kan men bepalen hoe snel het gesteente deformeerde. En dan blijkt al gauw dat je voor het plooien van gesteentepakketten héél veel tijd nodig hebt. Miljoenen jaren.
Evolutie
Ook voor evolutie (ik ga er als geoloog van uit evolutie een feit is) is men op zoek gegaan naar verklaringen, Darwin heeft een mechanisme bedacht: “struggle for life, survival of the fittest”. Evolutiebiologen hebben dit mechanisme verder uitgewerkt, het komt er op neer dat door toevallig wijzigingen in het DNA een eigenschap verandert. Het organisme dat daardoor een gunstige wijziging ondergaat heeft een grotere kans op overleving én nakomelingen en op deze manier wordt het gunstiger DNA doorgegeven.
Dit mechanisme is dermate logisch dat vrijwel iedereen ervan uit gaat dat het klopt. Maar net als bij gesteente-deformatie betekent dat dus niet dat er geen andere mechanismes zijn die óók een rol zouden kunnen spelen, of dat andere mechanismes of verklaringen onwaarschijnlijker zijn geworden. En zo hebben de biologen ook het mechanisme van “epigenetica” ontdekt, waarbij de omgeving een rol speelt bij het wel of niet effectief zijn van veranderingen in het DNA. Kortom, we vinden ook in de biologie immers steeds méér mechanismes.
Atheïsme, schepping en God
Gelovigen denken dat de scheppende wil van God óók een mechanisme is. Nu is het wel zo dat de wetenschap nergens, naar mijn mening, duidelijke bewijzen voor schepping of ondubbelzinnige wonderen heeft kunnen vinden: de wereld lijkt zich netjes te gedragen volgens de mechanismes die wij ontdekt hebben. Dus werpt zich de vraag op hoe het komt dat we God niet wetenschappelijk kunnen aantonen en hoe dat “God mechanisme” dan wel precies zou werken.
Welnu, men zou voor een “God mechanisme” kunnen denken aan een God die voor het scheppen van hemel een aarde er voldoende aan had om de vier fundamentele natuurkrachten samen met de “Big Bang” te creëren. En voor het scheppen van het leven en de mens was het voldoende om “toevallige” wijzigingen in het DNA te beïnvloeden. Ik zou zeggen, Einstein parafraserend, “God speelt vals bij het dobbelen” om de evolutie te leiden en het is moeilijk aan te tonen dat bepaalde wijzigingen in het DNA géén toeval zijn.
Het feit dat wij God nergens keihard wetenschappelijk kunnen aantonen komt juist goed overeen met het beeld van God zoals wij dat kennen vanuit de Bijbel omdat het een God van vrije keuze is. Als er keiharde bewijzen waren dan zou er niets meer te kiezen zijn. Bovendien leert de Bijbel ons juist dat wij God met de ogen van ons hart zien. Ik denk dus dat de wereld zich precies zo aan ons voor doet zoals christenen met hun geloof in God kunnen verwachten en dat christenen helemaal geen wetenschappelijke argumenten nodig hebben om in God te geloven.
Ik denk ook dat de claim van atheïsten dat met alle mechanismes die de wetenschappers gevonden hebben afdoende verklaard is waarom de wereld is zoals wij hem zien en dat het bestaan van een “God mechanisme” dus onwaarschijnlijk is, onterecht is omdat wij juist alsmaar meer mechanismes ontdekken.
Verwondering
Hoewel ik gesteld heb dat een christen geen wetenschappelijke argumenten nodig heeft om in God te geloven denk ik dat we in de natuur een heel aantal opvallende feiten waarnemen waarover men zich kan verwonderen en die mij juist aardige argumenten lijken om te geloven in een scheppende God:
- zo is het opvallend dat er maar één wezen is, de mens, met een duidelijk zelfbewustzijn, een ontwikkelde moraal en een vermoeden van het bestaan van God. Het ontstaan van hoge intelligentie, gewoon wat meer hersenen, lijkt mij immers nou een niet zo heel moeilijk te ontwikkelen eigenschap als je dat vergelijkt met bijvoorbeeld het ontstaan van het oog. En dat oog is zelfs vele malen ontstaan tijdens de evolutie.
- zo is het opvallend dat, ondanks het feit dat wij alleen al in onze eigen Melkweg omringd worden door waarschijnlijk miljarden planeten die vrijwel identiek zijn aan de aarde, wij nog nooit radiosignalen van een buitenaardse beschaving hebben ontvangen. Indien men er namelijk van uit gaat dat het ontstaan van intelligent leven vanzelfsprekend is als de omstandigheden het toelaten dan is het vreemd dat er niet één beschaving op het idee is gekomen om ons radiosignalen te sturen.
- zo is het opvallend dat de mens is uitgerust met prachtige gaven zoals het kunnen maken en genieten van kunst, gaven die het leven extra waardevol maken, terwijl hij die eigenschappen helemaal niet nodig heeft voor zijn struggle for life.
- en zo is het opvallend dat het leven zo in elkaar zit dat de mooiste ervaringen in een mensenleven, liefde en alles met wat daar mee samen hangt, voor iedereen, of je nu in een welstandswijk in Nederland of een achterbuurt van Brazilië woont, binnen handbereik zijn.
Zeker, voor al deze zaken zijn naturalistische verklaringen te bedenken, of ze afdoende zijn is wat anders. Maar het lijkt mij dat er genoeg zaken dermate toevallig, wonderlijk zijn dat het redelijk is dat een mens ervan overtuigd raakt dat er méér is dan dat wat de wetenschap kan aantonen.
Leon van den Berg heeft een eigen weblog.
Michel, uiteraard hebben mijn ouders me actief bepaalde opvattingen over hoe je met elkaar om gaat bijgebracht, maar daar heb je natuurlijk geen religie voor nodig.
Ik heb op de middelbare school wel over allerlei geloven op de wereld geleerd, en juist die verscheidenheid aan elkaar tegensprekende religies maakte mij duidelijk dat theisme niet aannemelijk is: hoe kies je dan tussen die verscheidenheid ? Vervolgens zie je dat de meerderheid (maar inderdaad niet allemaal) niet kiezen, maar het geloof van hun ouders of geliefden overneemt.
Dat maakt het voor mij bepaald onaannemelijk dat er wat in zit, en ik heb religie dan ook nergens voor nodig (zeker niet voor een moraal, en dan zal ik niet inkoppen op het nieuws van vandaag over de RK kerk …).
Dat maakt me nog een atheist: ik ben niet actief aan het niet-geloven. Ik zie er niets in, net als ik in zoveel dingen niets zie (statisch heelal, het Loch Ness monster, en nog vele, vele andere ideeen).
Thuis ben ik ook niet bewust zonder religie opgevoed: het deed er bij ons niet toe. Uiteraard discussierden we er wel eens over, ook met familieleden die wel religieus waren/zijn.
Oops, er moet staan: “Dat maakt me nog geen atheist …”
Wat Eelco zo schrijft is best wel waar, de geref kerk als V.B. die krijgt leden door geboorte, ik denk niet dat er veel zich zullen bekeren naar zo,n gemeente (vreemde van buiten af) . Dat geld mijn,s inzien ook voor de Herv, kerk, en de Katho,kerk. Maar bij de Bapt, of Pinkstergem, leger des heils zie misschien je nog wel eens wat binnen druppelen. Een dominee geeft dan een maranata preek, ‘zo van Jezus komt gauw weer’ de wereld klok staat op 5 voor twaalf, je nu niet wat onderneemt kan het te laat zijn. is dat iemand tot bekering zou komen hij gedoopt word, en dan lid is van die gemeente
bij die andere kerken ben je dus bij je geboorte al lid of je nu geloofd of niet. want welk klein kind kan zeggen wat hij later daarmee doet met geloof. zo had ik in de genealogie een opa die hervormd was in 1745 en steeds als je verhuist komt er iemand van de Herv, kerk aan de deur om mij te herinneren aan mijn bijdrage, terwijl ik daar nooit een voet binnen de deur heb gezet.
Ik zeg ook niet dat je geloof nodig hebt om bepaalde opvattingen door te geven. Ook niet om een net of goed mens te zijn. Als het daarop aankomt kunnen sommige gelovigen heel wat leren van niet gelovigen, en dan hoeven we inderdaad alleen maar te denken aan die bijna inkopper. 😉
Iedereen heeft toch een bepaald wereldbeeld, of je daar nu actief mee bezig bent of niet. En je geeft dat (impliciet) ook door aan de volgende generatie. Jij bent niet gelovig opgevoed, en kiest ook niets anders, en gaat in het voetspoor van je opvoeding. Ik zie geen verschil. Je doet voorkomen alsof mensen die gelovig zijn opgevoed, in het spoor van hun ouders gaan en mensen die dat niet zijn, een weloverwogen keuze maken. Zou dat verschil er zijn? Waarom zou er geen afweging tussen geloven kunnen worden gemaakt? Er zijn behoorlijke verschillen tussen geloven en hete ene geloof zou aannemelijker kunnen zijn dan het andere. Maar goed, daar zul je je vast al wel in verdiept hebben en uiteindelijk kunnen mensen elkaar niet overtuigen en komt het aan op geloven of niet.
En wat ik altijd het nadeel vindt van het leren op school over andere religies is dat ‘derden’ gaan uitleggen hoe een geloof werkt wat ze zelf (vaak) niet bezitten of begrijpen. Zo kan ik ook een verkeerd beeld hebben van ‘ongelovigen’ of van de Islam. Daarom is onderling gesprek belangrijk ook voor wederzijds begrip.
Hoe zou je jezelf dan noemen? Agnost?
Een robot bouwde eens tweede robot
om niet langer alleen te zijn.
Als hij maar net klaar is zegt de nieuwe robot
wie van ons twee is nu eigenlijk de baas?
Nou zegt de eerste ‘ik natuurlijk! Ik was
er toch eerder, bovendien heb ik je zo gemaakt
dat ik je uit kan zetten. Ja zegt de tweede
dat was wantrouwen met voorkennis, ik wil
die uit knop kwijt, en de zelfde regels als jij!
De eerste robot word een beetje kwaad, en zegt
Als je het leuk vind om te blijven en Akkoord gaat
met mijn regels mag je altijd blijven, en anders
zet ik je uit, en ook niet weer aan! Ik ga toch geen
valkuil graven voor mij zelf. De tweede robot
denkt even na en zegt, zet mij maar uit dan, maar
als het zover is trekt ze snel bij, en vraagt heb jij
ook een uit knop? Nee zegt de eerste ik heb er geen
waarom wil je dat weten ‘nou omdat het niet eerlijk is.
Weetje zegt de eerste, ik maak wel een nieuwe
en dan zet ik jou voorgoed uit. De tweede is nu goed
kwaad maar kan niets beginnen, en wat die niet weet
hij kan op afstand uit gezet worden. Als de volgende
robot klaar is, is de maker blij en kijkt trots naar zijn
werk. Hij verteld hem van de eerste die stop gezet is,
de meccano denkt een poosje na, dan zegt deze, het
kan mij niet schelen, als ik maar gelukkig kan worden.
@Nijkamp,
Ik vind die eerste robot maar een rotrobot. Terug naar de robotfabriek en daar zijn firmware upgraden zou misschien helpen.
Ludo: Een wat late reactie van mij, stel dat die tweede robot denkt ik wil de baas zijn en zou hem likwideren op een of andere wijze. Dan had de eerste zijn eigen dood bewerkstelligt. En denk jij of u, dat iemand die zijn ouders vermoord, de ouders dat geweten hadden, hem zouden verwekt hebben?
Haushofer,
Ik begrijp niet goed hoe je erbij kom dat ik « geloof wil opvatten als een wetenschappelijke hypothese ». We blijven langs elkaar heen praten.
Zoals ik liet zien in mijn artikel over gesteentedeformatie is het vinden van een verklaring NIET afdoende. Nogmaals : http://www.sterrenstof.info/over-plastische-gesteente-deformatie-evolutie-en-god/ en dan graag jouw kritiek daar op.