Het Neanderthal genoom (update)

neandetalerEr is in eerdere discussies al over gesproken: wat is de relatie tussen de moderne mens en de Neanderthaler? Er was al enige informatie op basis van mitochondriaal DNA, maar in Science van 7 mei verschijnt een eerste ‘draft sequence’ van het hele Neandertal genoom.

De onderzoeksgroep van Svante Pääbo en collega’s heeft van drie individuen (lees: botten) het DNA geïsoleerd en geanalyseerd. Dat is vervolgens vergeleken met DNA van 5 moderne mensen, twee uit Afrika, en een uit Europa, China en Papua Nieuw Guinea.

De analyse is complex, en ik moet bekennen dat ik niet alle gebruikte technieken helemaal doorzie. De moleculaire biologie is nogal ontwikkeld sinds ik er in 1986 wat mee bezig ben geweest. De ‘bottomline’ (in het licht van bovengenoemde discussies) is, dat er aanwijzingen zijn dat er zeer sporadisch sprake is geweest van uitwisseling van genen (dus: er is onderling gepaard). Zo’n 1-4 procent van het DNA van de niet-Afrikaanse proefpersonen in de studie kan afkomstig zijn van Neanderthalers. Voor de Afrikanen geldt dat niet. De meest aannemelijke verklaring, aldus de onderzoekers, is dat de moderne mens bij emigratie uit Afrika Neanderthalers tegenkwam (logisch gezien in het Midden Oosten) en vervolgens bij verdere migratie wat genen heeft meegenomen.

Er zijn echter ook een flink aantal plekken in het DNA die uniek zijn voor de moderne mens, en die volgens de onderzoekers dus zijn ontstaan na de splitsing van Neanderthaler en moderne mens, geschat op 400.000 jaar geleden. Een aantal mutaties die uniek zijn voor moderne mensen zijn gevonden in genen die een rol spelen bij de cognitieve ontwikkeling (denkvermogen, hersenen) en skeletvorming (ribben, sleutelbeen). Die laatste verschillen zijn niet verrassend, want dat de skeletten verschillen wisten we natuurlijk al.

Grappig detail: naast de Westerse genomen die Pääbo en collega’s zelf hebben gesequenced, vergelijken zij het Neanderthaler genoom ook met het gepubliceerde genoom van Craig Venter. Dat leidt tot een uitspraak over het aantal Neanderthalergenen van Venter. En ik vraag mij af: is dit deel nu een echte wetenschappelijke analyse, of vonden ze het een goede mop om het Neanderthalergehalte van Venter te bepalen? (Weet dat ‘Neanderthal’ nog steeds een scheldwoord is in het Engelse taalgebied – ondanks recente vondsten die laten zien dat deze menssoort ook z’n sierlijke kanten had).

neandertaler-bottenDe analyse van genoom-DNA sluit aan bij eerdere analyses van mitochondriaal DNA, in de zin dat Neanderthalers duidelijk verschillen van moderne mensen. Er is overeenkomst, maar dat valt te verwachten gezien de recente splitsing. Een caveat is, dat het nog om kleine aantallen gaat. En aangezien op een willekeurige plek in het DNA de verschillen tussen twee moderne mensen soms groter zijn dan tussen een moderne mens en een Neanderthaler, maakt dat de conclusies voorlopig. Al laten de onderzoekers door verschillende vergelijkingen naar mijn idee wel overtuigend zien, dat de Neanderthaler geen homo sapiens was.

Ik ben benieuwd naar de reacties op andere sites, met name natuurlijk Answers in Genesis. (Een creationistische indeling van mensen en primaten in baraminomen is hier te vinden. De Neanderthaler staat gerangschikt bij homo.) Vermoedelijk zullen die de overeenkomsten benadrukken, en het feit dat er wel degelijk onderlinge voortplanting lijkt te zijn geweest. Maar nogmaals; dat was op beperkte schaal, en het past in het beeld van twee ‘ondersoorten’ die een gemeenschappelijke voorouder delen dat er (nog) geen volledige seksuele isolatie is opgetreden. Want nauw verwant zijn ze natuurlijk.

Even een update met de eerste reacties:

Peter Borger kraait victorie, Neanderthaler is gewoon homo sapiens.

Creationist Todd Wood ziet dat anders, het is geen homo sapiens (Todd Wood is de creationist die een poos geleden riep: er is wel degelijk bewijs voor evolutie – maar toch blijf ik creationist).

Panda’s Thumb zegt er niet veel over, wel een paar links.

Carl Zimmer heeft een lang artikel.

Answers in Genesis heeft een reactie, ze gaan inderdaad in op de overeenkomsten, en verklaren de verschillen door ‘genetic drift’ en selectiedruk die sinds het overlijden van de drie Neanderthalers is opgetreden. (En dat kan dan niet meer dan een paar duizend jaar zijn geweest, al melden ze dat niet hun jonge-aarde schema.)

Please follow and like:

171 gedachten over “Het Neanderthal genoom (update)”

  1. @Leon,

    En nog een laatste,

    dat heeft hij weer eens goed gedaan.

    Ook hierin verschillen we van mening. Ik vind het verdwijnen van (bio)diversiteit eeuwig zonde.

  2. @Mops
    Als ik zeg dat alles in Gods hand ligt bedoel ik niet dat hij continu ingrijpt maar dat hij ons verschrikkelijk veel prachtige dingen gegeven heeft: een leven met de mogelijkheid om lief te hebben en om in dat leven goede keuzes te maken. Een prachtige natuur. Een wereld die er heel wat beter uit zou zien als iedereen deed wat hij zei. Helaas nemen alle mensen soms slechte beslissingen zoals discriminatie. In Gods ogen is iedereen gelijk, en hij houdt van iedereen, ook van minderheden, vrouwen en homo’s als aan vader van zijn kind. Hij wil dat wij hem daarin navolgen. Aan ons de keus, aan hem het laatste oordeel. Dan zal hij aan ieder teruggeven wat hem tekort gedaan is. Daar kan geen socialistische heilstaat tegen op.
    Ik denk dat het maar goed is dat er geen Neanderthalers meer zijn. Want dan hadden waarschijnlijk wel een goede reden voor discriminatie gehad. Dat ze uitgeroeid zijn maak jij ervan. Overigens is het nog maar de vraag of je kunt zeggen dat ze uitgestorven zijn, aangezien wij hun genen dragen. Heb ik mij door Gerdien laten uitleggen. Het fenotype, net als Homo Habilis en de Australopithecus, bestaat niet meer. God werkt net als een pottenbakker. Als het resultaat hem niet bevalt dan past hij het aan of hij begint opnieuw.
    Als je een moraal voor een bevolkingsgroep wil definiëren heb je schrift nodig. Lijkt mij.
    Heb je nu al om je heen gevraagd of men het mogelijk acht dat de hele wereld één gezamenlijk voorouderpaar gehad heeft? Zo een 5000 – 10000 jaar geleden?

  3. Leon,
    Wil je me vertellen dat er zonder schrijven en lezen geen sprake kan zijn van moraal ?
    Niet opgeschreven moraal lijkt me juist heel natuurlijk vooraf te gaan aan het opschrijven ervan.

    Roeland

  4. Mops: “Ik vind het verdwijnen van (bio)diversiteit eeuwig zonde.”

    Mee eens, en 2010 zou het jaar van de biodiversiteit moeten zijn … heeft iemand anders daar al iets van gemerkt ?

  5. @Roeland
    “Wil je me vertellen dat er zonder schrijven en lezen geen sprake kan zijn van moraal ?”
    Kun je misschien beginnen met te lezen wat ik schrijf?

  6. @Leon,

    Spijtig dat je alweer mijn vragen niet beantwoordt door bewust vaag te blijven over de rol van god in de wereld in het algemeen, en in het verdwijnen van de neandertalers in het bijzonder.

    Als god bewust de neandertalers heeft laten verdwijnen (en dat is wat je impliceert) dan beschouw ik dat als uitroeiing. Net zoals ik de zondvloed ook als uitroeiing van (vrijwel) de gehele mensheid beschouw. De redenen voor beide (discriminatie resp. zondigheid) zijn allebei even slecht; dat is dan weer wel consequent. Had een mens dat gedaan dan was hij voor genocide vervolgd.

    Wat betreft jouw vraag; volgens mij had ik al gezegd dat ik die (a) niet ging stellen en (b) ervan uitging dat, mits de juiste achtergrondkennis aangeleverd wordt, ik niet verwacht dat iemand daar een bezwaar tegen zal maken en (c) dat als iemand een bezwaar maakt, dat op wetenschappelijke gronden zal zijn en niet op religieuze/atheïstische zoals jij schijnt te denken.

    Je argument over discriminatie blijf ik uiterst bizar vinden, maar misschien moeten we het hier maar bij laten.

  7. @René:
    3800 mensen voor een week in Brussel: een demonstratie van biodiversiteit binnen de soort Homo Sapiens ?

    Ik vind 200 mensen op één conferentie al veel …

  8. Leon,

    Ik vroeg je na of deze zin van je:
    >>Als je een moraal voor een bevolkingsgroep wil definiëren heb je schrift nodig. Lijkt mij.<<<
    mede in zou houden of er zonder schrijven en lezen geen moraal zou zijn.
    Toch niet zo een rare vraag ?

    Roeland

  9. @Roeland

    Een bevolkingsgroep kan, zonder te kunnen lezen of schrijven, zeker een moraal hebben. Kijk maar naar « inboorlingen », die lijken soms een betere moraal te hebben dan de Europeaan met al zijn technologie. En soms is die moraal ook heel wreed. Maar ze kunnen die moraal, lijkt mij, moeilijker definiëren, vergelijken met andere moralen en anderen de wet voorschrijven.

    Wat ik zo frappant vind aan de oudste geschreven wetten die we hebben, die van Hammurabi (oog om oog, tand om tand) is het hoge sociale karakter ervan.

  10. @Leon,

    Over je opmerkingen over moraal zal ik maar niets zeggen, maar je gebruik van termen als “inboorlingen” vs “Europeanen met hun technologie” geeft mij in ieder geval weer te denken.

    Wat ik zo frappant vind aan de oudste geschreven wetten die we hebben, die van Hammurabi (oog om oog, tand om tand) is het hoge sociale karakter ervan.
    Hier sla je de plank in ieder geval volledig mis. Ten eerste, Hammurabi’s wetten zijn helemaal niet de oudste die we hebben (er zijn oudere). En ten tweede, deze wetten zijn totaal niet gebaseerd op “oog om oog” aangezien in veel gevallen de straf (de doodstraf) niet in verhouding staat tot het vergrijp.

    Over het sociale karakter van “oog om oog” valt ook te twisten (het zal je niet verbazen dat ik dat persoonlijk helemaal niet zo sociaal vind, of in ieder geval niet in de letterlijke betekenis), maar daar zal ik ook maar niet over beginnen, aangezien dat ook weer nogal ver af staat van het onderwerp van dit blog.

  11. @Leon,

    If any one ensnare another, putting a ban upon him, but he can not prove it, then he that ensnared him shall be put to death.

    If any one steal the property of a temple or of the court, he shall be put to death, and also the one who receives the stolen thing from him shall be put to death.

    If any one buy from the son or the slave of another man, without witnesses or a contract, silver or gold, a male or female slave, an ox or a sheep, an ass or anything, or if he take it in charge, he is considered a thief and shall be put to death.

    If any one steal cattle or sheep, or an ass, or a pig or a goat, if it belong to a god or to the court, the thief shall pay thirtyfold; if they belonged to a freed man of the king he shall pay tenfold; if the thief has nothing with which to pay he shall be put to death.

    If the owner do not bring witnesses to identify the lost article, he is an evil-doer, he has traduced, and shall be put to death.

    If any one steal the minor son of another, he shall be put to death.

    If anyone commits a robbery and is caught, he shall be put to death.

    If a “sister of a god”[nun] open a tavern, or enter a tavern to drink, then shall this woman be burned to death.

    If conspirators meet in the house of a [woman wine-seller], and these conspirators are not captured and delivered to the court, the [wine-seller] shall be put to death.

    If any one receive into his house a runaway male or female slave of the court, or of a freedman, and does not bring it out at the public proclamation of the [police], the master of the house shall be put to death.

    If any one be guilty of incest with his mother after his father, both shall be burned.

    Kun je misschien voor ieder geval even uitleggen hoe dat “oog om oog” volgens jou dan precies werkt?

  12. @Leon,

    En leg ook meteen even uit wat volgens jou het “hoge sociale karakter” van ieder van deze wetten is waar je het in je post van mei 22nd, 2010 on 10:55 am over hebt.

  13. @Leon,

    Afgezien daarvan citeer je me enigszins selectief en daardoor misleidend door mijn toevoeging “aangezien in veel gevallen de straf (de doodstraf) niet in verhouding staat tot het vergrijp” weglaat.

  14. @Mops

    Ik copieer uit wikipedia.nl:

    De overgang van de tempeleconomie naar een economie op basis van privébezit had ook gevolgen voor de samenleving in het land. Door de individualisering van bezit en productie verloren de voormalige stammen, gemeenschappen en de grotere familie aan betekenis. De directe familie met kinderen, bijvrouwen en slaven waren de basis van de maatschappij geworden.

    Er was weliswaar geen gelijkheid tussen man en vrouw, maar Hammurabi verleende vrouwen talrijke rechten. Een vrouw mocht zelfstandig rechtshandelingen uitvoeren, zoals koop en verkoop en ruiltransacties. Ook was het vrouwen toegestaan leningen te verstrekken

    Er bestonden voor getrouwde vrouwen verschillende mogelijkheden om zich van hun man te scheiden. Een vrouw kon het echtelijke huis ook verlaten als de man een verdorven leven leidde.

    Er bestonden bij Hammurabi maar een paar redenen om een slaaf vrij te laten. Een schuldslaaf kwam na drie jaar vrij. Een slavin kon drie jaar na de dood van haar eigenaar vrijgelaten worden, als zij hem kinderen gebaard had. Ook door adoptie kon een slaaf de vrijheid krijgen.

    Als bij elkaar nog verre van ideale wetten, Hammurabi was zeker geen profeet, maar als je ze goed leest spreekt uit vele artikel reeds de logica van het beschermen van de kleinere en de zwakkere.

    « Oog om oog, tand om tand » was in feite een wet, of heeft die zekere in de Bijbel gekregen, die beperkingen aanlegde: straf, ja, wraak, nee. Vandaar ook dat de Bijbel dit heeft overgenomen. Jzus scherpt deze logica nog verder toe in “wie u een slag geeft op de rechterwang, keer hem ook de andere toe”.

  15. @Leon,

    Als bij elkaar nog verre van ideale wetten, […]
    Dat klinkt al heel wat minder stellig dan “het hoge sociale karakter” waar je het eerder nog over had…

    Hammurabi was zeker geen profeet, maar als je ze goed leest […]
    Jouw commentaar over deze wetten doet mij juist vermoeden dat je ze helemaal niet zo goed hebt gelezen, maar goed.

    spreekt uit vele artikel reeds de logica van het beschermen van de kleinere en de zwakkere.

    Ja en, wat dan nog? Daarin zijn zijn wetten verre van uniek, en geschreven wetten evenmin.

    En leg mij die logica even uit als het gaat om de mindere rechtspositie van vrouwen, om het toestaan van slavernij, en om het doden van dieven? Hoe worden in die wetten de zwakkeren beschermd? Welke logica zit daarin?

  16. @Mops
    Stel nu dat de neanderthalers ons op gewelddadige manier zouden discrimineren en dat uit hun gedrag en denken zou blijken dat ze daarin onverbeterlijk zijn.
    Sterker nog dat de enige veilige manier voor de sapiens zou zijn om ze in een kooi te houden , of erger.
    Zou dat enige invloed hebben op jouw visie betreffende bio-diversiteit?
    Ik krijg de indruk dat er in je redenering al dan niet bewust een gedachte meespeelt van “de barmhartige neanderthaler”
    En dat kan best het geval geweest zijn , maar het lijkt mij even reeel om ook het geval te beschouwen waarbij dat niet zo is.

  17. @Mops

    Nou Mops toch, waar maak je je druk over? Ik gaf gewoon antwoord op Roelands vraag, of er zonder lezen en schrijven er een moraal zou zijn. En ik voegde daar een losse opmerking over Hammurabi. Het feit dat Hammurabi met allerlei uitgebreide wetten aankomt is een aanwijzing dat er inderdaad al wet en moraal was voordat hij ze opschreef, alleen kon men ze (volgens mij) moeilijk definiëren.

    Zijn wetten kun je, voor die tijd, wel of niet sociaal vinden. De pachter had allerlei rechten en bescherming, en was niet overgeleverd aan de landheer, vrouwen mochten, onder bepaalde omstandigheden, scheiden. Straf werd aan banden gelegd. Ik vind dat, voor die tijd verrassend sociaal, het heeft verder niets met mijn standpunt te maken. Hij hoefde niets op te schrijven over de Neanderthalers, en dat heeft wel met mijn standpunt te maken.

  18. Leon, Mops,
    Uiteraard zat er een dieper angeltje aan mijn vraag verbonden. Namelijk hoever je in onze reeks verre verre verre voorouders, die we nauwelijks of helemaal niet als mensen zouden herkennen, zouden moeten teruggaan om te durven stellen dat ze geen moraal hadden.
    Maar. .
    Laat maar liggen als je daar geen zin in hebt,

    Roeland

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.