De American Scientific Affiliation (ASA), een organisatie van christen-wetenschappers, heeft een serie artikelen online gezet die het thema schepping/evolutie behandelen. Het gaat zowel om natuurwetenschappelijke als theologische bijdragen.
Ik kwam hier terecht via berichten over een van de stukken, door John Schneider van Calvin College. Hij onderzoekt hoe een Oosterse visie (als in: Oosters orthodox christendom) wellicht een brug kan vormen tussen evolutie en Genesis. Schneider betoogt dat de Oosterse visie, gebaseerd op het denken van Irenaeus van Lyon, wellicht een betere aansluiting geeft op een evolutionaire ontstaansgeschiedenis van het leven dan de ‘Augustiniaanse’ visie.
Ik moet bekennen dat ik de theologische details niet altijd helemaal op waarde kan schatten. Wel is het boeiend te zien hoe er al eeuwen verschillende visies zijn geweest op belangrijke zaken als het plaatsvervangend sterven en lijden van Christus. En hoezeer onze 21e eeuwse, Westers-protestantse visie door al die eeuwen is ontwikkeld – en niet per se altijd in de meest vruchtbare richting.
Er staan ook heel andere stukken op deze site, zoals C. John Collins, die het belang van een historische Adam verdedigt. En Dennis Venema, die uitlegt waarom de genetica wijst op gemeenschappelijke afstamming van chimp en mens. Ik heb lang niet alles gelezen, maar wilde jullie er toch even op wijzen.
NB: Schneider doet zijn best om te laten zien dat de Oosterse visie goed te combineren valt met Calvinistisch-protestantse uitgangspunten. Helaas is niet iedereen in Calvin College dat met hem eens, en Michael Ruse schrijft in The Chronicle for Higher Education hoe hij inmiddels overhoop ligt met de directeur. Jammer.
Maar waarom zou je een brug willen vormen tussen evolutie (de biologische theorie) en Genesis (een specifiek religieus verhaal) ?? Lijkt me niet eens zinnig … tenzij je het over de evolutie van scheppingsverhalen (het zijn er nogal wat) wilt hebben ? Maar dat heeft weinig met biologie te maken …
De visie van Schneider houdt in, dat God de auteur is van het kwaad, zij het dan dat dit kwaad tijdelijk is, en door God bedoeld om het uiteindelijk goede te bewerken. Hij haalt
daarin Paulus aan in Romeinen 11:32. “Want God heeft hen allen onder ongehoorzaamheid besloten, om Zich over hen allen te ontfermen”. Hoewel dit vers op een andere situatie slaat, op die van Israël, past Schneider dit principe ook toe op de schepping van de mens, die door God via de evolutie is geschapen, met het kwaad in zich, kwaad wat eerst nog
geen zonde genoemd kon worden, zolang de mens of mensachtige nog geen zelfbewustzijn had en daaraan gekoppeld moreel besef. En toen de mens in het prille begin van zijn bestaan als bewust wezen, met een nog maar net ontloken moreel besef, door God gesteld werd tegenover de sluwe, verleidende machten van het kwaad, was het onontkoombaar dat de nog onnozele mens geen partij was voor zo’n tegenstander, temeer daar God zich tijdens die confrontatie verborgen hield, en dat de mens in zonde viel, WAT OOK GODS BEDOELING WAS, want zo kon God zijn zoon introduceren als redder van de mensheid, die voor onze zonden moest sterven aan het kruis; dit mede gesteund door de tekst dat “het Lam is geslacht vanaf de grondlegging der wereld”. Met andere woorden: dat Christus moest sterven lag al vast vóór dat er sprake was van zelfs maar een uitverkiezing of ander besluit van God aangaande de schepping.
Dit geeft ruimte aan de evolutietheorie, want het zelfzuchtige gedrag van bijvoorbeeld mieren, en eigenlijk alle dieren, laat al zien dat in de schepping datgene wat later in de geschiedenis tot zonde verklaard zal worden, al ingebakken zat vanaf het begin. Maar óók, dat onzelfzuchtig gedrag, zoals opkomen voor een soortgenoot, of voor je jongen, zelfs tot de dood erop volgt, ook al aanwezig is tijdens de ontwikkeling van de soorten, een eigenschap die later in de geschiedenis liefde of naastenliefde zal heten.
Met deze eigenschappen ontstaat dus uiteindelijk de mens, met menselijke liefde en met menselijke zonden. En om tot de volmaaktheid te komen heeft hij Jezus nodig, die de
zonde in hem zal uitdelgen, hem verzoenen met God en hem zal invoeren in de gemeenschap met Godzelf, en zijn Goddelijke liefde in hem zal leggen, die in tegenstelling
tot de gewone menselijke liefde, volmaakt is.
Is dit eerlijk? Is dit geen “doorgestoken kaart”? Dit slaat inderdaad een brug tussen evolutie en Genesis 1, maar dan wel een Genesis 1, die ik moeilijk uit de bijbel kan halen. God past inderdaad iets dergelijks toe met het geven van de wet aan Israël, een wet die Israël niet bleek te kunnen houden, OMDAT ZIJ AL ZONDIG WAREN, en het “vlees” zich niet onderwerpt aan de wet van God (Romeinen 8). De wet is daarom een tuchtmeester tot Christus.
Ik vind het een aanvechtbare theorie. Paulus spreekt erover dat door één mens de zonde
de wereld binnengekomen is. Deze theorie zegt: de mens was al zondig en dat bleek uit zijn val. Toen Adam zondigde, kwam dat dus voort uit wat wij nu noemen: het vlees, de oude mens. Maar volgens Paulus is de zonde de wereld BINNENGEKOMEN en is datgene wat wij de oude mens noemen, en waar we rijkelijk onze zonde uit kunnen putten, ontstaan
tijdens die zondeval.
Een gevaarlijke theorie mijns inziens.
@ Eelco: brug als in ‘hoe gaan we om met het Bijbelse scheppingsverhaal en de wetenschappelijke informatie over ouderdom en ontwikkeling van de aarde’. Niet om ze aan elkaar vast te klinken.
@ Jaap: de vraag is natuurlijk, wat je ‘zonde’ noemt. Is een leeuw die een prooi vangt en opeet zondig? Daarover is ten minste enige ambiguiteit in de Bijbel. Over de leeuw die z’n prooi eet (en vraagt van God) staat volgens mij niets negatiefs in de Bijbel.
René
“@ Jaap: de vraag is natuurlijk, wat je ‘zonde’ noemt. Is een leeuw die een prooi vangt en opeet zondig?”
Nee, dat is geen zonde; niet omdat het goed is, maar omdat de leeuw geen moreel besef heeft. Maar als de mens tot zelfbewustzijn komt en het moreel besef ontwaakt, zit hij wel opgescheept met die, uit zijn evolutie stammende eigenschap, die nu WEL zonde heet, omdat hij verantwoordelijk gesteld wordt voor zijn daden, die hij vanuit zijn geévolueerde en nu zondig verklaarde innerlijke drang doet. Tenminste, zo stelt Schneider het, als ik hem goed heb begrepen. Kun je de mens toch moeilijk straf voor geven? Dan kun je stellen, dat het gebod van God om Hem te gehoorzamen net zo onmogelijk was voor de eerste mensen als het voor Israël was om de wet te houden.
Maar als de eerste mens wel in staat geweest is om God te gehoorzamen, maar het niet gedaan heeft, dan is hij wel strafbaar en is Gods oordeel eerlijk. Jezus heeft geboet voor onze zonden, niet voor dingen, waar ik niets aan kan doen vanwege mijn ingeschapen of ingeëvolueerde zwakte. Paulus zegt: ik weet dat in mij, dat is in mijn vlees GEEN goed woont. Vraag: Had Adam of wie dan de mens was, die het eerst Gods geboden overtrad,dat ook kunnen zeggen, vóór zijn overtreding?
@Rene:
maar mijn vraag was meer waarom je dat zou willen doen (die brug vormen). Ik zie daar geen enkele zinnige reden voor …
PS: daar je blog “Gevormd uit sterrenstof” heet, is het misschien wel grappig dat ik op dit moment sterrenstof aan het waarnemen ben: de ster R Doradus, en dan nog wel met de Band 9 receivers van ALMA die bij jullie in Groningen gemaakt zijn. We hebben nu 8 werkende antenne’s hier in de woestijn staan …
Eelco, zoals je weet geloof ik in het bestaan van een schepper, en meer concreet in de God die in de Bijbel wordt geopenbaard. Daarnaast ben ik er van overtuigd dat wetenschap in principe een betrouwbaar beeld van de realiteit geeft (met alle haken en ogen die daar aan vast zitten). Dat zijn twee overtuigingen, die op verschillende terreinen hun zwaartepunt hebben. Maar het zijn geen strikte niet-overlappende magisteria. Neem alleen al het feit dat beide overtuigingen iets zeggen over het ontstaan van de wereld.
Schneider bekijkt twee verschillende interpretatiestromingen binnen het christendom in het licht van de wetenschap. Wanneer je twee overtuigingen hebt (God bestaat en wetenschap is ok) lijkt het me heel redelijk om te zien, hoe die twee elkaar beïnvloeden.
Sterenstof! Tof! Als je wat resultaten hebt, moet je maar eens mailen. Lijkt me interessant! Tot nu toe heb ik alleen nog maar over de technische aspekten van AlMA geschreven.
@ Jaap, ik realiseer mij dat de positie van Schneider niet onproblematisch is, maar tegelijkertijd: de klassieke protestantse visie op de zondeval is dat ook niet per se. Alleen: aan die visie zijn we gewend.
De vraag in hoeverre de eerste mens God kón gehoorzamen, is ook in de klassike visie lastig. Wist God niet dat het zou mislukken? Wat zegt dat over Gods alwetendheid? Het is toch raar dat al na korte tijd plan A niet werkte, er toen een plan B moest komen (de wet) waarna uiteindelijk plan C (Jezus) is ingezet. Wat dat betreft vind ik de visie van Schneider (Jezus was niet plan C, maar plan A) best aantrekkelijk!
@Rene:
wetenschap doet niet aan overtuigingen, maar aan aannemelijk maken …
Maar goed, laten we het even op ‘overtuigingen’ houden. Als er twee (eigenlijk veel meer natuurlijk: Genesis is maar een van de vele, vele scheppingsverhalen) overtuigingen iets zeggen over het ontstaan van de wereld (en het heelal, neem ik aan), dan kan er maar maximaal eentje het dichtst in de buurt van de waarnemingen komen. In de wetenschap is het dan de gewoonte de mindere overtuiging (ik noem het liever theorie) in de la te stoppen, of zelfs in de prullebak (maar niet te snel).
De twee magisteria geloof en wetenschap overlappen (in het geheel) niet in hun methodiek, vind ik zelf. Uiteraard proberen beide wel uitspraken over dezelfde onderwerpen te doen.
Ondertussen is nu de ster IK Tau aan de beurt hier, een zogenaamde maser. Ook weer met de Groningse ontvangers, en een zeer droge atmosfeer op dit moment.
PS: helaas mogen we nog geen waarnemingen openbaar maken op dit moment … ook die van de stoffige R Doradus niet … politiek !
Ik zie dat ik echt dat stuk over mijn wereldbeeld moet tikken. Maar er gebeuren voortdurend dingen die dwingender mijn aandacht vragen. De herfstvakantie is ook alweer gevuld met zaken die belangrijker zijn dan filosofische discussies.
Die ster, ik neem aan dat je daar op zeker moment wel over mag praten? Anders is het een verspilling van belastinggeld en daar ga ik dan zéker over schrijven 😉
@rene:
uiteraard mogen we er binnenkort (begin 2011) wel uitgebreid over schrijven, en dan zijn er ook meer antennes (>15). De waarnemingen die we nu doen zijn meer om te zien of eerdere waarnemingen met andere telescopen (SMA) gereproduceerd kunnen worden. Dit heet ‘commissioning’.
PS: ik zag bovenstaande discussie niet als een filosofische discussie …
Wel, ik heb al ALMA Band 9 waarnemingen van Io en NGC253 in m’n mailbox!
Ah, ik dacht niet dat dat de bedoeling was …
Ze liggen hier natuurlijk op tafel, en ik heb ze op m’n laptop staan, maar ik dacht niet dat ze al ‘naar buiten’ mochten. Aan de waarneming van NGC253 heb ik zelf meegedaan !
’t Is natuurlijk mijn werk om informatie naar boven te krijgen… Al moet ik bekennen dat dit mij spontaan door een enthousiaste onderzoeker werd gemaild.
En mijn werk is het om informatie van de hemel naar beneden te krijgen (… sorry, erg flauw … het was een lange nacht).
René,
Een aantrekkelijke visie hoeft niet waar te zijn, maar dat kan wel natuurlijk. Maar is een visie nodig? Ik heb het idee, dat de bijbel klip en klaar zegt hoe het zit. En daar zie ik geen van beide visies in die jij noemt. Ik ben ook overtuigd dat God vanaf het begin Jezus in de wereld wilde brengen, om aan de wereld het leven te geven. Maar niet dat Hij daar de zonde voor NODIG had, en de mens dus in principe zondig heeft geschapen, wat volgens mij de visie van Schneider met zich meebrengt. Aan de andere kant ben ik ook overtuigd, dat God niet zo “ondeskundig” was dat hij de zondeval van de eerste mens niet had voorzien, of dat Israël de wet niet zou kunnen houden. In het eerste geval lijkt God niet betrouwbaar; in het tweede geval lijkt God niet almachtig.
Volgens mij zegt de bijbel noch het één, noch het ander. God heeft slechts één groot plan, dat kun je in Efeze 1 vinden. Hij heeft ons in Christus uitverkoren vóór de grondlegging der wereld. En Hij heeft de mens goed geschapen, dat lees je in Gen. 1. De mens had dus niet in zonde HOEVEN vallen. Ook dan had God Jezus in de wereld gebracht, want Hij is en blijft ook dan de weg, de waarheid en het leven. Dat God toch ook vanuit de eeuwigheid heeft voorzien dat wij in zonde zouden vallen, doet ons logischerwijs denken dat het MOEST gebeuren. Maar dat is omdat het voor ons onbegrijpelijk is, dat God van tevoren dingen weet, die gebeuren en die Hij NIET gepland heeft, maar wel, middels zijn voorkennis
in zijn plan heeft opgenomen. Daar zit voor de mens een onoplosbare paradox in, die je alleen maar kan aanvaarden, omdat God van een hogere dimensie is dan wij. Hij staat boven tijd en ruimte.In onze menselijke dimensies kan zoiets niet. Daarom ontstaan er visies, waarin wij het aan onze dimensies hebben aangepast.
Jakob kreeg van God de belofte van het eerstgeboorterecht. Hij verwezenlijkte die belofte met sluw bedrog. Gods bedoeling? Had het zo HOEVEN te gebeuren? Natuurlijk niet! Hij had het toch wel verkregen! Maar God anticipeerde en vervulde de belofte middels de zonde van Jakob. Dat is onbegrijpelijk, maar waar. Maar ik kan niet geloven dat het zo MOEST gebeuren.
We zouden anders een soort handpoppen zijn, die de hand van de Poppenspeler gewaar worden in ons! Of een wajangpop die de touwtjes ontdekt.
Ik geloof dat we de twee dingen: het vooraf weten van God en de eerlijke kans die God de mens geeft, niet kunnen samenvoegen in ons verstand. Het zijn a.h.w. twee parallelle lijnen, die nergens samenkomen binnen onze dimensies, maar wel in Gods dimensie.
Persoonlijk denk ik dat dit geen “visie” van mij is, maar dat de bijbel dit gewoon zegt.
Maar daar kun je anders over denken.
@ Jaap, allereerst: met je laatste alinea ben ik het volkomen eens.
Verder weet ik niet of Schneider expliciet zegt dat zonde nodig was – onvolmaaktheid, dat wél. Het beeld is van een ontwikkelende schepping.
Wat ik interessant blijf vinden, is dat deze interpretatie van de heilsgeschiedenis stamt van ver voor enige gedachte aan evolutie. Ze is dus ontstaan vanuit de Bijbel.
Ik vind het lastig om een onderscheid te maken tussen ‘een visie’ en ‘wat de Bijbel zegt’. Er leven tal van visies over wat de Bijbel zegt, op punten als doop, geestesgaven, vrouw in het ambt etcetera. In het bovenstaande stuk had ik het over ‘Augustiaans’ en ‘Irenaeaans’. Ons westerse Bijbellezen is sterk beïnvloedt door Augustinus.
Het punt van de vrije wil behandel ik in mijn boek, onder meer aan de hand van Psalm 139. Ik denk dat we daar niet heel veel in verschillen.
Juist omdat er allerlei paradoxen ontstaan, vind ik het niet zo’n probleem om eens over een andere schouder te kijken, en mij af te vragen hoe ik de Bijbel nog meer kan lezen. Daarom ook vind ik het stuk van Schneider boeiend.
Maar ik neem bij mijn oordeel ook nadrukkelijk de bevindingen van de wetenschap mee. Zoals ik in Sterrenstof verschillende malen schrijf: evolutie is de beste verklaring voor de biologische diversiteit, verspreiding van soorten en voor wat we zien in het fossielen archief. En dat past wellicht beter bij een ‘Oosterse’ visie op de Bijbel.
Ja, ik kan best begrijpen, dat je toch naar een brug zoekt tussen de evolutie en de bijbel. En daar past Schneiders of liever de Irenaeaanse interpretatie beter bij. Wat ik uit je boek niet helder kan opmaken, is of jij in de zondvloed gelooft, zoals in Genesis beschreven, of dat je het ook ziet als een op de mensen van die tijd afgestemd verhaal waar Gods oordeel over zonde in beschreven wordt, niet historisch maar als metafoor te verstaan? Of denk je dat het een plaatselijke vloed is geweest? Want je krijgt bij een letterlijke interpretatie toch ook problemen met de evolutie, omdat de vele soorten en diversiteiten van de (land)dieren op aarde toch niet binnen een paar duizend jaar kunnen zijn geëvolueerd vanuit de dieren die in de ark waren?
@ Jaap, ik zie in de geologie simpelweg geen bewijzen voor een wereldwijde zondvloed. De fossielen liggen te sterk geordend om ze te verklaren door een vloed. Sortering op basis van drijfvermogen e.d., wat door jonge aarde creationisten naar voren is geschoven, werkt gewoonweg niet.
Mijn standaard voorbeeld daarbij is, dat je verwacht om dinosaurus nesten in aardlagen ónder dinosaurussen te vinden, niet in dezelfde aardlagen. En dat is niet wat gezien wordt.
René, wat is volgens jou dan de zin van het zondvloedverhaal, als het niet echt is gebeurd?
Er zit natuurlijk een enorme boodschap in, een voorafschaduwing van het Laatste Oordeel (Jezus refereert er zo ook aan).
Maar ik moet heel eerlijk bekennen: in de zondvloed heb ik mij nooit zo diep verdiept. Aan Genesis 1-3 had ik ruim genoeg!
Losse gedachte:
Je weet natuurlijk, dat het zondvloedverhaal sterk lijkt op dat uit het Gilgames-epos. Net als in Genesis 1-3 een radicaal andere invulling geeft aan Babylonische scheppingsverhalen, geeft het Noach-verhaal een andere invulling aan de zondvloed: niet de willekeur van de goden, maar de schuld van mensen zorgt voor deze ramp.
Overigens, ik log zo uit en verschijn pas eind volgende week weer online. Dus dit is heel even mijn laatste woord. Maar vanaf vrijdag/zaterdag ben ik er weer.